... po nieco dłuższej przerwie. Niby z podróży wróciłam już w zeszłym tygodniu, ale najpierw musiałam trochę odetchnąć, potem się rozchorowałam, a jeszcze później (tj. wczoraj) odwiedziła mnie rodzinka, którą widzę raz na ruski rok i wszystko musiało być dopięte na ostatni guzik...no, wiecie jak to jest.
Ale żyję! Tym razem mam dla Was recenzję kolejnej książki, tym razem jest to Pora westchnień, pora burz, czyli moje pierwsze zetknięcie z twórczością Magdaleny Kawki.
Jedźmy z tym koksem!
* * *
 |
| Źródło |
Lwów zdecydowanie jest na jednym z pierwszych miejsc na
liście moich ulubionych miast. Właściwie czuję, że tam, a nie w rodzinnym Gdańsku,
jest mój prawdziwy dom.
Kiedy wyjeżdżam gdziekolwiek, lubię zabierać ze sobą książkę, która opowiada o miejscu, do którego jadę. W Gruzji czytałam Chleb i proch T. Andersona, w Wilnie natomiast czytałam Silva rerum K. Sabaliauskaitė. (Aż się boję pomyśleć, co będę czytała w czasie wyprawy na Kilimandżaro, którą planuję za kilka lat…:-D)
Nie inaczej było w przypadku Lwowa. Do plecaka ostatecznie trafiła Pora
westchnień, pora burz Magdaleny Kawki. Zgodnie z zapowiedzią wydawcy, książka
ta ma być znakomitą powieścią o trudnych ludzkich relacjach w jeszcze
trudniejszych czasach.
Czy tak rzeczywiście jest?
Powieść dzieli się na dwie części – tę przedwojenną i tę wojenną.
Historia bohaterów – rodziny Lindnerów, ich dzieci,
przyjaciół, znajomych - rozpoczyna się zimą roku 1937, kiedy co prawda cała
Europa ogarnięta jest kryzysem ekonomicznym, ale w wybuch wielkiej wojny raczej
nikt nie wierzy. Wszyscy mieszkańcy Lwowa i okolicznych wiosek zajęci są swoimi
mniejszymi lub większymi sprawami .
Szesnastoletnia Lilka Lindnerówna wraz z koleżankami szykuje
się do matury, przeżywa pierwsze, nastoletnie zauroczenia i snuje plany na
temat swojej przyszłości.
Wśród jej koleżanek są Sara Rothfeld (wywodząca się z inteligenckiej żydowskiej
rodziny, która martwi się, że nigdzie nie będzie mogła wyjść w sobotę, bo
przyjeżdżają jej ortodoksyjni dziadkowie, a babcia uważa, że w szabat to nawet
chodzić nie wolno), ruda i piegowata Janka Szymonowiczówna, Nina Dejnis (córka
ukraińskiego profesora Politechniki Lwowskiej, Aleksandra Dejnisa), Marysia
Szczurko (zwana Szczurkiem, lecz nie przez swoje nazwisko, lecz z powodu swojej
charakterystycznej urody), Marysia Baczyńska, która podejrzewała swojego ojca o
szowinizm i antysemityzm (a to dlatego, że Żyd Rosenman zabronił ojcu Marysi
przyprowadzać na śniadania do jego kafejki pieska o zacnym imieniu Mops, co w
ocenie pana Baczyńskiego oznaczało, że Rosenmann nie odróżnia porządnego
obywatela od brudnego batiara) i wiele innych...
Podobnie jest w świecie dorosłych. Mała stabilizacja, którą
osiągnęli Lindnerowie, za chwilę runie w gruzy. Rozmowy na temat gotowości
Polski do wojny za chwilę zweryfikuje skuteczność faszystowskich dywizji pancernych i piechoty
zmotoryzowane, perfekcyjnie realizujących teoretycznie założenia blitzkriegu
Heinza Guderiana.
Oczywistym jest, że autorka musiała zmierzyć się z bardzo
trudnym zadaniem, polegającym na odtworzeniu tamtego przedwojennego świata z
całą jego małą, codzienną krzątaniną, wiedząc, że będziemy go oceniać z
perspektywy tragicznych wydarzeń, jakie nastąpiły we wrześniu 1939 roku. O ile
świat nastoletniej Lilki został przedstawiony realistycznie, prawdopodobnie,
nawet czasami zabawnie, o tyle przedstawienie świata dorosłych wydało mi się nieco
schematyczne. Poglądy, rozmowy, rys postaci był jakby zaczerpnięty z
podręczników historii, zanadto uwspółcześniony i tym samym niewiarygodny.
Druga część książki, która traktuje o wejściu Sowietów 22
września zrobiła na mnie o wiele większe wrażenie. Z uwagi na to, że powieść
oparta jest częściowo o osobiste relacje członków rodziny autorki, to zakładam,
że opisane okrucieństwa, jakich dopuszczali się Sowieci na ludności lwowskiej
nie są produktem wyobraźni autorki, a przynajmniej w części prawdziwą relacją.
Dotyczy to w szczególności takich opisanych zdarzeń jak: ukrzyżowanie księdza A.
Fedorowicza z kościoła św. Marii Magdaleny czy morderstwo Janeczki Szymonowiczówny
w dniu jej ślubu ze Zbigniewem Szczawińskim. Relacja dotycząca sposobu
postępowania Sowietów z lwowską ludnością, zakładam, że też jest prawdziwa.
Będąc we Lwowie, zapytałam moją panią
przewodnik o to, czy takie zdarzenia miały miejsce, a ona je potwierdziła, a
także to, że Sowieci jedli zupę z nocników i w szlafrokach i koszulach nocnych
chodzili do teatru (w głębokim przekonaniu, że mają na sobie wieczorowe
kreacje, czym niewątpliwie były, ale z innym przeznaczeniem).
Dobrze oceniam także sposób przedstawienia relacji między
lwowianami po wybuchu wojny.
 |
| Ulica, która ma tyle nazw, ale nikt nie wie, którą jest tą prawidłową;) |
Z wesołych, życzliwych lwowian wychodzą wszystkie najokropniejsze cechy, każdy
zaczyna myśleć tylko o sobie; czar miasta pęka niczym bańka mydlana. Zaczyna
się kategoryzacja według narodowości: to Polak, tamten to Żyd, a jeszcze inny
to Ukrainiec. Wszyscy podejrzliwie łypią na siebie spode łba. Dawne przyjaźnie
oraz do tej pory wyznawane wartości zostają wystawione na ciężką próbę…
W drugiej części powieści autorka pokazała prawdziwy
literacki pazur.
Jednak pewnym rozczarowaniem dla mnie było to, że sam Lwów paradoksalnie nie jest tak bardzo obecny w tej książce. Pisząc tę recenzję, natrafiłam na informację, że autorka nigdy nie była w tym mieście, a zna je wyłącznie z relacji rodziny, ze zdjęć, map, opracowań, a nawet rozkładu jazdy tramwajów. I niestety, to widać. O ile Kristina Sabaliauskaitė pokazała bijące serce Wilna, miasta, które doskonale znała i w którym się urodziła, o tyle Magdalena Kawka pokazała miasto papierowe. Pomimo tego, że główni bohaterowie mieszkają na ulicy Tatarskiej, Lilka uczęszcza do gimnazjum im. Św. Marii Magdaleny przy ulicy Sapiehy, razem z koleżankami chodzą do Parku Stryjskiego, jej koleżanka Marysia Baczewska jest z tych Baczewskich, w związku z tym musiała mieszkać w kamienicy przy wschodniej części Rynku, to jednak drzewa w Parku Stryjskim nie szumią, dzwonek w gimnazjum nie dzwoni, a ulica nie drży, jak przejeżdża tramwaj, a z fontann wokół Rynku (z Adonisa, Neptuna, Amfitryty i Diany) nie tryska woda. Wszystko widzimy jak przez szybę. Wydaje się, że to jest największy mój zarzut do autorki. Pisząc taką książkę, o takim mieście, grzechem pierworodnym było do miasta tego nie pojechać, każdej kamienicy przy starym Rynku nie dotknąć, Lwa świętego Marka nie podziwiać, pod Jezusem Frasobliwym nie pochylić głowy, do Katedry Ormiańskiej nie wstąpić, fresków J.H. Rosena nie podziwiać i powietrzem, którym oddychali bohaterowie jej książki się nie zachłysnąć.
Autorka miała doskonały pomysł. Brakuje w naszej literaturze
książki, która mierzyłaby się z tamtym czasem w tamtym miejscu. I chociaż
uważam, że lepiej, że Pora westchnień, pora burz powstała, to mimo tego
autorka wielkiej szansy, jaką miała, nie wykorzystała w pełni. To trochę tak,
jak z filmem Historia Roja… (zainteresowanych odsyłam do mojej recenzji tego filmu na blogu). Nie jest to dobry film, ale bardzo dobrze, że powstał.
Pomimo tego drobnego w sumie zarzutu, nie dostrzegalnego dla wszystkich, nadal gorąco polecam tę książkę. Autorce udało się umiejętnie i ze swadą przedstawić swoich bohaterów, że tęskni się za nimi po odłożeniu książki chociażby na chwilę. Gorąco polecam!
[Recenzja została dodatkowo okraszona zdjęciami z mojej podróży:)]
~ Mała anegdotka...~
...z horsefanowskiej wyprawy po Lwowie.
(Nigdy nie wiesz, co możesz napotkać!)
Wyszłam sobie rano na spacer po Rynku razem z Panią Matką. Niedaleko tzw. Czarnej Kamienicy zauważyłyśmy takie figury baranów ze słomy, ale nie wiedziałyśmy, o co w nich właściwie chodzi. Więc sobie szłyśmy, szłyśmy... a tu nagle - podszedł do nas chłopak w ukraińskiej wyszywance i sobie mówimy: "Dobry deń", "Dobry deń". Chcemy razem z Panią Matką pójść gdzieś dalej, ale chłopak nas zatrzymuje. Ujął moją dłoń i zapytał: "Kak malieńka twoja 'mienia?"*. Ja, jako że całkiem dobrze rozumiem ukraiński, zwłaszcza ten, którym posługują się Ukraińcy z zachodniej części kraju, więc odparłam: "Na imię mi Sofija".
Chłopak już uradowany, że złapał dziewuchę, ale moja mama przerwała: "Ale Zośka, czy jemu nie chodziło o imię matki? No bo powiedział matieńka...". Ukraińcowi oczy urosły do rozmiarów spodków. Powiedział: "A mama...! Nie, mnie o córkę chodzi!"**. Wziął mnie mocniej za rękę, ja aż trochę się przeraziłam: no bo co? Może okraść chce, albo coś?
"Panie z Polsz'czy?" - zapytał. Odparłyśmy zgodnie, że tak. "To z Rzeszowa?" No i z mamą obie w śmiech, bo on zadał to pytanie tak, jakby wszyscy Polacy byli z Rzeszowa... "Nie, nie, my z Gdańska!" - tłumaczę pospiesznie, z uśmiechem na ustach. "A, Gdańsk!" - Ukrainiec radośnie rozstawił ręce. - "Morie! [Morze!]"
Po czym znów zwrócił się do mnie: "A ty, Sofija - ze mną!". Pociągnął mnie parę metrów dalej i pokazał na jednego ze słomianych baranów: "No, proszę siadać!". Ja, już nie wiedząc, co ze mną będzie, posłusznie wykonałam jego polecenie... Chłopak i jego kolega ze sztuczną czarną brodą a la Święty Mikołaj nałożyli mi zieloną chustę na ramiona, kapelusz ze sztucznymi rogami na głowę, a do rąk wetknęli po jednej ciupadze.
"A teraz powtarzaj za mną, Sofija" - odezwał się chłopak, ten sam, który wyciągnął mnie z tłumu. A ja już się zlękłam, co on może mi kazać mówić. Slawa Ukrajini, Herojam Slawa?
"Putin ne prydziot! Putin ne prydziot! PUTIN NE PRYDZIOT!"***
Kiedy cyrk z "nieprzepuszczaniem" Putina się skończył, "czarnobrody" poprosił mnie, bym wstała z barana, po czym oznajmił: "Budziemy tańcowat'."****. "Ale ja nie umiem tańczyć!" "Kak to nie umiesz! Kak to nie umiesz!" - pseudobrodacz wziął mnie za rękę odtańczył ze mną coś na kształt polki. W pewnym momencie myślałam, że już ze mną skończył, ale to był dopiero początek... Pseudobrodacz wziął mnie na ręce i zaczął okręcać wokół własnej osi! "Maaamooo! Pooomooocyyy!" - darłam się jak ta głupia pomiędzy atakami nieopanowanego śmiechu, bo nadal miałam w głowie lampkę, że mogą chcieć mnie okraść... Ale na szczęście miło się skończyło, chłop odstawił mnie na ziemię i powiedział tylko, że ja się bać nie powinnam, ale po za tym spoko ze mnie dziewuszka.
Koniec bajki
*A tak przynajmniej zapamiętałam. [A potem od cioci Ukrainki dowiedziałam się, że chłopak posługiwał się na w pół ukraińskim, na w pół rosyjskim.]
**W większości nie pamiętam, co powiedział "w oryginale", dlatego podaję - w moim mniemaniu - polskie tłumaczenie.***"Putin nie przejdzie", czy jakoś tak...
****"Będziemy tańczyć/tańcować."
No, cóż by jeszcze więcej powiedzieć? Do zobaczenia w następnym poście!
horsefan
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz